To najstarszy murowany budynek w Olsztynie. Uważany jest za najważniejszą kamienicę miasta [ZDJĘCIA]

To najstarszy murowany budynek w Olsztynie. Mieszkał w nim pierwszy sołtys miasta

Olsztyńskie Stare Miasto skrywa wiele ciekawych, a zarazem nieco tajemniczych miejsc. Jest to najstarsza część miasta, dlatego nie dziwi fakt, że to tam właśnie znajduje się najstarszy murowany budynek w stolicy Warmii i Mazur. Który to? To niepozornie wyglądająca kamienica, którą mija się, przechadzając główną ulicą starówki, czyli Dom Burmistrza. Znajdziemy go przy ul. Stare Miasto 11. Tradycyjnie uważany jest za najważniejszą kamienicę Rynku. To tam mieściło się mieszkanie dawnych burmistrzów Olsztyna.

Najstarsza wzmianka o „kamiennym domu przy rynku” pochodzi z roku 1507. Określenie „kamienny” (niem. Stein-) oznaczało na terenie Prus również budowle murowane z cegły. Świadczy to o tym, że budowla ta musiała być wyjątkowa. Można przypuszczać, że w tamtych czasach pozostałe domy przy rynku były drewniane, ewentualnie z murowanym podpiwniczeniem. W związku z tym uważa się, że jest to najstarszy zachowany murowany budynek mieszkalny w dawnych Prusach Wschodnich.

Budowla ta nieco wyróżnia się na tle innych. Jest jedyną kamienicą na starówce z gotyckimi ostrymi łukami arkad, w odróżnieniu od pozostałych zbudowanych w stylu barokowym lub późniejszym. Przestrzenie wypełniają kamienne płaskorzeźby autorstwa Ryszarda Wachowskiego. Częściowo zrekonstruowane arkady pozostają nieotynkowane, dzięki czemu widoczne są fragmenty oryginalnych gotyckich murów z laskami węgarkowymi.

W latach 1886–1893 w kamienicy miała swoją pierwszą siedzibę wydawana po polsku „Gazeta Olsztyńska”, co upamiętnia tablica pamiątkowa umieszczona w podcieniach w 1986 r. W 2003 r. zawieszono również tablicę upamiętniającą Jana z Łajs, zasadźcę i pierwszego sołtysa Olsztyna. Co ciekawe, na tablicy znalazł się błąd. Założycielem miasta nie był Jan z Łajs, lecz kapituła warmińska.

Według przedwojennej tradycji, Dom Burmistrza stał na miejscu parceli należącej pierwotnie do Jana z Łajs. W dokumencie lokacyjnym Olsztyna z 1353 r. Jan otrzymał „jedną całą parcelę do zamieszkania” wolną od czynszu wraz z przyległą półparcelą oraz dodatkowo półparcelę na gospodę. Nie ma jednak dowodów, że była to właśnie parcela pod numerem 11. Sama kamienica zapewne też nie pochodzi z XIV wieku. Tu z pomocą przychodzą daty. Od czasów Jana z Łajs (1353 r.) do pierwszej wzmianki o kamienicy (1507 r.) minęło ponad 150 lat, w trakcie których Olsztyn był kilkukrotnie niszczony w wyniku polsko-krzyżackich wojen, a także przez pożary.

W latach 40. XX wieku dom rozebrano. W rekonstrukcji przeszkodził wybuch wojny

Około 1940 r. budynek niemal w całości rozebrano w celu odbudowy i rekonstrukcji, pozostawiono tylko północną ścianę nośną z gotyckim ostrołukiem. Jednak wybuch wojny przeszkodził w odbudowie. Trzy lata później, podczas prac ziemnych, na posesji kamienicy wykopano średniowieczny szyszak, datowany na XIV wiek.

W latach 50. minionego wieku budynek został zrekonstruowany z zachowaniem gotyckich ostrołuków i barokowego charakteru szczytu, lecz z dobudowanym dodatkowym piętrem. Dobudowanie kondygnacji i podwyższenie szczytów najstarszych kamienic ze wschodniej pierzei rynku miało na celu dostosowanie ich wysokości do reszty kamienic i odejście od „małomiasteczkowego” charakteru Olsztyna. Wskazywano też na potrzebę zwiększenia powierzchni mieszkalnej. Dobudowa pięter miała też na celu zasłonięcie dominującego nad Starym Miastem kościoła św. Jakuba.

Obecnie dom pełni tylko funkcję mieszkalną i usługową. Jego zdjęcia można zobaczyć w naszej galerii.