W Olsztynie były trzy bramy obronne. Z niektórych pozostały tylko ruiny [ZDJĘCIA]

Mury obronne w Olsztynie powstały w średniowieczu. Część z nich to ruiny

W Olsztynie do dziś zachowały się fragmenty murów obronnych, są częściowo zrekonstruowane. Razem z Wysoką Bramą stanowią pozostałość dawnego systemu obronnego. Po założeniu miasta w 1353 r. otoczono je pierścieniem obronnym, prawdopodobnie początkowo ziemnym, a później murowanym. W 1378 r. Olsztyn powiększył się o dzielnicę północną i w takim kształcie przetrwało aż do XIX wieku. Dogodne położenie miasta w zakolu Łyny sprawiło, że więcej niż połowa murów miejskich otoczona była również rzeką. Pozostałą część chroniła fosa o szerokości 30-40 metrów, która nawadniana była wodą z Łyny.

Wejście do miasta zapewniały dwie bramy: Górna, nazywana Wysoką oraz Dolna (znajdowała się w pobliżu obecnego mostu Św. Jana Nepomucena). Dodatkowo przy zamku istniała Furta Młyńska, którą w XVIII wieku przerobiona na bramę. Na całej długości umieszczonych było kilkanaście baszt, ale nie były one rozmieszczone regularnie, jak to bywało w miastach krzyżackich, a zagęszczone w zależności od możliwości obronnych odcinka murów.

Początkowo system obronny miał chronić Olsztyn przed najazdami Litwinów, którzy w XIV wieku zapuszczali się na tereny południowej Warmii poprzez puszczę galindzką. Doszło do tego w 1354 r. oraz 1356 r. Wiek później miasto było kilkukrotnie oblegane w trakcie wojen polsko-krzyżackich. Szczególnie dotkliwych zniszczeń doznało w czasie wojny głodowej w 1414 r., trzynastoletniej w latach 1454-1466 oraz popiej w 1478 r. Po tych wydarzeniach pod koniec XV wieku miasto zostało wzmocnione przez mieszczan zmodernizowanym systemem obronnym, który umożliwił skuteczną obronę Olsztyna przez Mikołaja Kopernika w czasie wojny pruskiej w 1521 r.

Historia bramy Górnej, czyli obecnie zwanej Wysoką, jest również bardzo ciekawa. Powstała ona po wytyczeniu północnych granic Olsztyna. Przez wojny, jakie toczyły się w regionie, jej architektura mocno ucierpiała, ale została odbudowana pod koniec XV wieku. W 1788 r. obiekt wyremontowano i zaadaptowano na zbrojownię szwadronu dragonów, w 1858 r. przebudowano na więzienie. W 1898 r. przekazano miejskiemu komisariatowi policji. Dokonywano w niej wielu przeróbek, m.in. nadano odmienny kształt otworom okiennym i szczytowi budowli oraz przebito przejście dla pieszych. W 1863 r. przetrzymywano tu Wojciecha Kętrzyńskiego, obwinionego o przemyt broni dla powstania styczniowego. W 2003 r. brama została odrestaurowana. W jej blendzie pojawił się wizerunek Matki Bożej Królowej Pokoju, podarowany Olsztynowi przez Jana Pawła II. Dzieło zostało wykonane techniką szklanej mozaiki w jednej z rzymskich pracowni. Na murach Wysokiej Bramy można zobaczyć również spiżową głowę Jana Pawła II, poświęconą w I rocznicę śmierci papieża. W 2012 r. prace archeologiczne odsłoniły pierwotne kamienne fundamenty bramy z XIV wieku, tuż na północ od jej obecnego położenia, obecnie jest to Plac Jedności Słowiańskiej. Podczas wykopalisk odkryto dodatkowo około 40 monet z XIV i XV wieku oraz około 120 kul armatnich.

W XVIII wieku mury były rozbierane przez mieszkańców. Gdzie znajdują się ruiny?

W XVIII wieku mury straciły swoją funkcję obronną, przez co były stopniowo rozbierane przez mieszkańców, a cegły i kamienie wykorzystywano w budownictwie. Jednak na wielu odcinkach do murów dobudowano drewniane tzw. „budy”, w których mieszkali biedniejsi mieszkańcy lub służyły jako spichrze czy budynki gospodarcze. Dzięki temu do dziś przetrwało wiele odcinków średniowiecznych murów, które można znaleźć na Starym Mieście.

Z zachowanych fragmentów wynika, że mury miały około 1,2 do 1,5 metra grubości, zbudowane były z cegieł lub częściowo wewnątrz z kamieni. Mogły mieć wysokość około 5-6 metrów, licząc od strony miasta. Zachowane pozostałości pochodzą prawdopodobnie z czasów odbudowy miasta w ostatnich kilkunastu latach XV wieku.

Obecnie ruiny dawnych murów obronnych można zobaczyć głównie na Starym Mieście i w jego okolicach. Najwięcej odcinków zachowało się przy ulicach: Okopowej (trzy dobrze zachowane odcinki między zamkiem a „Basztą”), Kołłątaja (odcinek, na którym stoją domy), Bolesława Chrobrego (dwa długie odcinki jako zewnętrzne ściany domów, zbudowanych na miejscu dawnych „bud”), dwa przy katedrze (mur wewnętrzny i zewnętrzny, zrekonstruowana baszta) oraz fragment w parku zamkowym przy Targu Rybnym (w pobliżu dawnej Bramy Młyńskiej). Dodatkowo kilka fragmentów zachowało się przy samym zamku.

Zdjęcia pozostałości murów obronnych można zobaczyć w naszej galerii.

W Olsztynie były trzy bramy obronne. Z niektórych pozostały tylko ruiny