Gmach Poczty Cesarskiej zachwyca od wieków. Powstał podczas intensywnego rozwoju Olsztyna
Obecnie w centrum miasta można podziwiać wiele budynków, które można nazwać perłami architektury. Jednym z nich bez wątpienia jest Gmach Poczty Cesarskiej przy ul. Pieniężnego. Budynek od początku był budowany z myślą o usługach pocztowych, bo miasto szybko się rozwijało. W połowie XIX wieku Olsztyn był niewielkim miastem liczącym około 4 tysiące mieszkańców. Jednak już pięćdziesiąt lat później populacja wzrosła do około 25 tysięcy. W tym okresie nastąpił intensywny rozwój infrastrukturalny: do miasta doprowadzono linię kolejową, wybudowano kanalizację oraz wprowadzono oświetlenie gazowe. Zmienił się również sposób funkcjonowania poczty – dzięki rozbudowie sieci komunikacyjnej przestała ona pełnić rolę przewoźnika, koncentrując się na nowych zadaniach, takich jak obsługa telegrafu i telefonu, obok tradycyjnej wymiany korespondencji.
Dynamiczny wzrost liczby mieszkańców i rosnące znaczenie Olsztyna wymagały stworzenia nowoczesnego budynku poczty, który sprostałby potrzebom szybko rozwijającego się miasta. Jednocześnie zabudowa zaczęła wykraczać poza średniowieczne granice wyznaczone przez dawne mury. Powstały Dolne i Górne Przedmieście oraz nowe ulice, dziś wchodzące w skład szeroko pojętego centrum, m.in. Pieniężnego, Dąbrowszczaków, Grunwaldzka, al. Warszawska, Niepodległości, Jagiełły i Jagiellończyka.
Monumentalny gmach przeznaczony na siedzibę poczty wzniesiono w latach 1886-87 przy obecnej ul. Pieniężnego, a dawnej ul. Wilhelmowskiej. Projekt łączył funkcjonalne wnętrza z prostą formą architektoniczną, jednocześnie nadając budynkowi reprezentacyjny charakter właściwy dla obiektów użyteczności publicznej. Utrzymany w stylu tzw. historyzmu oficjalnego, miał od pierwszego spojrzenia sugerować, że mieści się w nim pruska instytucja państwowa.
Budynek przetrwał II wojnę światową. Tak dawniej wyglądał
Budynek poczty wzniesiono w stylu neogotyckim, z bogatą dekoracją zewnętrzną z glazurowanej cegły. Na dachu obiektu znajdowały się wieżyczki odciągowe, od których od 1892 r. rozchodziły się napowietrzne linie telefoniczne. W 1907 r. budynek został rozbudowany o dodatkowe skrzydło, przeznaczone wyłącznie do obsługi paczek nadsyłanych do żołnierzy służących w garnizonie w Olsztynie.
Kolejne skrzydło zostało dostawione do gmachu poczty w 1928 r. w celu obsługi usług telekomunikacyjnych. Nowy element budynku nie został wzniesiony w stylu neogotyckim, jednak wyraźnie nawiązywał do architektury starszych części obiektu układem okien i łączną wysokością. W tym samym okresie budynek został zmodernizowany. Zmieniono także niektóre elementy elewacji, zegar nad głównym wejściem do gmachu zastąpiono godłem Republiki Weimarskiej. W związku z ułożeniem podziemnych linii telefonicznych z dachu poczty zdjęto wieżyczki odciągowe.
Gmach poczty przetrwał II wojnę światową bez większych strat, po jej zakończeniu został wyremontowany. Nadal pełni pierwotne funkcje.
