Spis treści
W mauzoleum pochowano ważnego żołnierza niemieckiego. Na jego pogrzebie był Adolf Hitler
Obecne tereny Warmii i Mazur mają bogatą historię, bo w latach 1772–1919 i 1939–1945 należały do Prus Wschodnich. Już po I rozbiorze Polski w 1772 roku zostały włączone do pruskiej prowincji, a następnie w 1772 roku do Królestwa Prus. Po zakończeniu I wojny światowej, w wyniku plebiscytu w 1920 roku, większość regionu pozostała w granicach Niemiec. Dopiero po II wojnie światowej, w 1945 roku, region został przekazany Polsce.
Z tego powodu na tych terenach jest wiele pozostałości poniemieckich. Nie tylko pomników czy budowli, ale też cmentarzy i innych obiektów. Jednak część z nich nie przerwała do czasów obecnych. Do takich należy Mauzoleum marszałka Paula von Hindenburga, które znajdowało się pomiędzy Olsztynkiem i Sudwą.
W latach 1924–1927 obok cmentarza wojennego bitwy pod Tannenbergiem wybudowano pomnik poległym żołnierzom. W propagandzie Niemiec, zwycięska bitwa pod Tannenbergiem miała być rewanżem za przegraną w pobliżu bitwę pod Grunwaldem, choć w obu starciach mieli oni zupełnie innych przeciwników, bo były to odpowiednio Imperium Rosyjskie i Państwo Polskie.
7 sierpnia 1934 uroczyście pochowano tam zmarłego marszałka Paula von Hindenburga – dowódcę wojsk pruskich spod Tannenberga, a obiekt przemianowano na Mauzoleum. W pogrzebie brał udział Adolf Hitler. 2 października 1935 r. trumnę ze zwłokami Hindenburga przeniesiono do specjalnie przygotowanego w jednej z wież Podwórca Honorowego. Czas pomiędzy pochówkami wykorzystano na przebudowę wnętrza obiektu, w tym m.in. wzniesienie centralnego ołtarza pod monumentalnym krzyżem, zagłębienie dziedzińca celem utworzenia trybun i aranżacja krypty von Hindenburgów. W III Rzeszy Mauzoleum stało się celem licznych wycieczek i manifestacji.
Mauzoleum miało przypominać Stonehenge. Zostało wysadzone przez Niemców
3 sierpnia 1944 r. w mauzoleum pochowano gen. Kortena, zmarłego wskutek obrażeń odniesionych w zamachu na Hitlera w Wilczym Szańcu. W styczniu 1945 r. Niemcy w ostatniej chwili zdążyli wywieźć szczątki von Hindenburgów. W kilka dni później pomnik został częściowo wysadzony w powietrze przez wycofujący się Wehrmacht. Nierozszabrowane resztki stały jeszcze do początku lat 50. XX wieku, kiedy rozpoczęto definitywną rozbiórkę.
Porozbiórkowe płyty granitowe trafiły do Warszawy, gdzie użyto ich m.in. do budowy schodów pomiędzy poziomem ulicy a parterem gmachu KC PZPR oraz cokołu znajdującego się naprzeciwko pomnika Partyzanta. Część wykorzystano do budowy stojącego do dziś Pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej, obecnie to Pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej w Olsztynie.
Forma architektoniczna budowli przypominać miała, w założeniu twórców, krąg bloków kamiennych ze Stonehenge, uważany za starogermańskie miejsce kultu. Autorami projektu byli berlińscy architekci Walter i Johannes Krügerowie. Odpowiednikiem „starogermańskich” bloków kamiennych ze Stonehenge było osiem dwudziestometrowych wież połączonych murami i ustawionych tak, że całość tworzyła okrąg. Do budowy użyto czerwonej cegły – materiał ten wywoływać miał skojarzenia z zamkami krzyżackimi. Wieże miały swoje tematy przewodnie – tj. Sztandarowa, Żołnierska i Generalska, chociaż ich ostateczne przeznaczenie nie zostało do końca ustalone. Pomiędzy wieżami znajdował się szereg nisz do przyszłej aranżacji. Znana jest jedna – mozaika na cześć „Poległych Towarzyszy Lotników i Pilotów”. Zniszczenia I wojny światowej upamiętniały wykute w granicie herby czternastu miast wschodniopruskich, które najbardziej ucierpiały w jej wyniku. Po wojnie, między monumentem a pobliskim Olsztynkiem na miejscu cmentarza wojennego powstał park o powierzchni 7,5 ha.
Krypta Hindenburga i Pomnik Lwa ku pamięci poległych żołnierzy
Serce monumentu stanowiła krypta, w której pochowano dwudziestu nieznanych żołnierzy. Po śmierci Paula von Hindenburga prochy ich przeniesiono do dwóch krypt bocznych, aby zwolnić miejsce dla sarkofagów Hindenburga i jego małżonki.
W odległości 300 m od mauzoleum wzniesiono Pomnik Lwa ku pamięci poległych żołnierzy 147. Pułku Piechoty autorstwa Michelangelo Pietrobelliego. Pomnik pierwotnie ustawiony był na 8-metrowym, piramidalnym cokole przetrwał wysadzenie i rozbiórkę mauzoleum, ale zaginął. 20 maja 1993 r. figura lwa została przypadkowo odnaleziona w jednych z posowieckich koszar, następnie została usytuowana na małym cokole na placu przed ratuszem w Olsztynku.
W pobliżu pomnika znajdował się również Pomnik pamięci dla padłych koni, stworzony przez córkę inicjatora pomnika w postaci wodopoju.
