Skąd się wzięła nazwa Olsztyn i co oznacza? Miasto nie zawsze tak się nazywało

Olsztyn nie zawsze się tak nazywał. Skąd się wzięła nazwa?

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1334, kiedy to Henryk von Luter założył w zakolu rzeki Łyny drewniano-ziemną strażnicę, nadając jej nazwę Allenstein, co oznaczało Gród nad Łyną. Co ciekawe, nazwa ta została utworzona podobnie do innych nazw miast na Warmii, gdzie człon „Stein” (z niemieckiego - kamień) charakterystyczny był dla miast usytuowanych wokół zamków.

Z kolei niemiecka nazwa Łyny, czyli Alna w zapomnianym języku Prusów oznaczała „łanię”. Tak właśnie rdzenni mieszkańcy tych ziem nazwali największą rzekę przepływającą przez obecny Olsztyn. Niektóre źródła podają, że bardziej dosłowna nazwa „Allenburg“ w momencie zakładania Olsztyna była już zajęta przez zbudowany wcześniej zamek nad dolną Łyną, późniejsze miasto Alembork, które obecnie znajduje się na terenie obwodu królewieckiego.

Prawa miejskie oraz nazwę Allenstein obecna stolica Warmii i Mazur otrzymała 31 października 1353 r. Zasadźcą był Jan z Łajs, który pochodził z niemieckiej rodziny, mającej duży wpływ na kolonizację Warmii. Jak podaje Wikipedia, około 1348 r. Jan z Łajs z ramienia kapituły warmińskiej został zasadźcą nowego miasta, które miało stanowić siedzibę komornictwa olsztyńskiego. Z dokumentów wynika, że nowe miasto powstawało już w 1348 r. W przywileju lokacyjnym „zaufanemu mężowi Janowi z Łajs, jego rzeczywistym spadkobiercom oraz prawowitym następcom” wyznaczono zadanie zasiedlenia miasta oraz nadano dziedziczny urząd sołtysa i wieś Różnowo jako źródło utrzymania.

Co ma wspólnego Olsztyn na Warmii i Olsztynem na Śląsku?

Polskie brzmienie nazwy Holsten, Olszten (Olsten) pojawia się po raz pierwszy u Jana Długosza w 1448 r. Jeszcze bliższa współczesnej nazwie forma została odnotowana w dokumentach kapituły warmińskiej w czasach Mikołaja Kopernika w 1522 r. Był to wówczas Olstyn, jednak nazwę wymawiało się jak „Olsztyn”.

Co ciekawe, polska nazwa Olsztyn jest spolszczeniem pierwotnej nazwy niemieckiej i była używana już w średniowieczu, prawdopodobnie przez podobieństwo do Olsztyna koło Częstochowy. Pod koniec XV wieku występowały formy Olsthin i Olstin, a od XVII wieku w dokumentach powszechna staje się nazwa Olsztyn.

Tereny Warmii przez wiele lat należały do Prus, dlatego powszechnie używana była nazwa Allenstein. Tej nazwy wciąż używa się w języku niemieckim. 7 maja 1946 r., zarządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych „o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości”, wprowadzono polskie nazwy miast leżących wcześniej w Prusach Wschodnich. W ten sposób władze chciały podkreślić przynależność tych ziem do Polski. Osadnicy, którzy tu przyjechali, również odczuwali potrzebę zmiany niemieckich nazw na polskie. I tak Elbing stał się Elblągiem, Lyck – Ełkiem, a Allenstein – Olsztynem i tak pozostaje do dziś.

W Olsztynie były trzy bramy obronne. Z niektórych pozostały tylko ruiny