Historia wsi Barciany
Barciany to malownicza wieś w powiecie kętrzyńskim, z długą i bogatą historią. Położone nad rzeką Liwną, były głównym ośrodkiem grodowym pruskiego plemienia Bartów. Po zajęciu tych terenów przez zakon krzyżacki w 1240 roku, w 1257 osiadł tu wójt zakonny. Najpierw postanowił utworzyć w Barcianach nowe komturstwo, i wybudować duży zamek. Prace rozpoczęto w 1377, a zakończono pod koniec XIV w. Komturstwo w Barcianach ostatecznie jednak nie powstało.
Pierwsza wzmianka o Barcianach jako o osadzie targowej w pobliżu krzyżackiego zamku pochodzi z 1289, w 1310 miał miejsce bunt mieszkańców, którzy spalili żywcem wójta i braci zakonnych.
Po pokoju mełneńskim w 1422 miejscowość utraciła rangę strategicznej twierdzy, której rolą była obrona przed Litwinami. W 1454 roku, na prośbę Związku Pruskiego, król Kazimierz Jagiellończyk ogłosił włączenie regionu do Królestwa Polskiego. Jeszcze w tym samym roku miasto opanowały siły propolskie. Po wojnie od 1466 miasto znajdowało się pod zwierzchnictwem polskim jako lenno.
Mimo że już w XV wieku nazywano je miasteczkiem, pełne prawa miejskie otrzymały dopiero w 1628 roku od księcia Jerzego Wilhelma. W 1818 znaczna część mieszkańców zmarła w wyniku epidemii cholery.
Od 1871 do 1945 roku Barciany należały do Niemiec. W czasie II wojny światowej zniszczono większość zabudowy, a miejscowość utraciła prawa miejskie.
Zamek krzyżacki w Barcianach
Zamek to obecnie jeden z najważniejszych i najbardziej okazałych zabytków Barcian. Jest też jednym z najlepiej zachowanych zamków krzyżackich na Mazurach. Wyróżnia się surową ceglaną architekturą i typowym dla zakonu układem czworobocznym z dziedzińcem wewnętrznym.
Gotycka warownia została zbudowana w drugiej połowie XIV wieku na miejscu dawnego grodu pruskiego. Jak wspomnieliśmy wcześniej, budowę rozpoczęto w 1377 roku z zamiarem utworzenia komturstwa, które jednak nigdy nie powstało. Zamek pełnił funkcję siedziby wójta, a później starostów książęcych. Po II wojnie światowej znajdowała się tu siedziba Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Od 2000 roku właścicielem założenia jest osoba prywatna.
Co jeszcze warto zobaczyć w Barcianach?
Zamek to jednak nie wszystko. W Barcianach warto zwrócić uwagę również na inne ważne zabytki:
- Gotycki kościół jednonawowy z XIV wieku, w którym znajdują się: ołtarz ufundowany przez rodzinę Rautterów w 1643 r., organy z 1750 r., wykonane przez A. G. Caspariniego i malarza Adolpha.
- Kamienny posąg "Baba" z wczesnego średniowiecza, pozostawiony przez Prusów. Do 1945 r. stał przed barciańskim zamkiem. Obecnie jego replika znajduje się na dziedzińcu zamku w Olsztynie. Z posągiem wiąże się legenda o wodzu Barto, który skamieniał z rozpaczy po zajęciu ziemi przez Krzyżaków.
- Kaplica cmentarna – neogotycka budowla z końca XIX wieku.
- Obeliski na cmentarzu – poświęcone poległym w czasie Wojny Francusko-Pruskiej i I wojny światowej.
