W centrum wsi postawili pomnik sękacza. To jedyne takie miejsce w Polsce!

Żytkiejmy – malownicza wieś z bogatą historią

Żytkiejmy to malownicza większa wieś położona w północno–wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w pobliżu granicy z Litwą oraz z województwem podlaskim, na skraju Puszczy Rominckiej. Z Gołdapi można dojechać tu samochodem w zaledwie pół godziny.

Historia wsi sięga 1554 roku, kiedy to została założona przez osadników z Litwy. Co ciekawe, aż do XX wieku odprawiano tu nabożeństwa w języku litewskim, co świadczy o głębokich litewsko-polskich korzeniach miejscowości. Jak łatwo się domyślić, również sama nazwa wsi pochodzi z języka litewskiego. Nowy, różnorodny charakter miejscowości nadali niemieccy protestanci, którzy osiedlili się tu w 1731 roku.

Żytkiejmy przez wiele lat pełniły rolę lokalnego centrum handlowego i usługowego, korzystając z prawa do organizowania targów i jarmarków. Niestety podczas I wojny światowej ucierpiały w wyniku zaciętych walk niemiecko-rosyjskich. Przed 1939 r. działał tu ośrodek szkolenia dywersantów i agentów hitlerowskich, który był ukierunkowany na inwigilację Białostocczyzny i Suwalszczyzny. Przerzucano tu agentów, broń, materiały wybuchowe, radiostacje i materiały propagandowe.

Pomnik sękacza w centrum Żytkiejm

Żytkiejmy to wieś nie tylko o bogatej historii, ale również miejsce, które zachwyca spokojnym, sielskim klimatem, malowniczym krajobrazem i ciekawymi atrakcjami. Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na nietypowy pomnik, który zdobi centrum miejscowości. Chodzi o czterometrowy pomnik sękacza, który jest dziełem lokalnego artysty Marka Szyszko. Rzeźbę odsłonięto podczas obchodów Święta Sękacza 15 sierpnia 2024 roku jako hołd dla tego wyjątkowego wypieku, który od lat jest dumą regionu.

Pomnik sękacza w Żytkiejmach, a także Święto Sękacza co roku przyciągają wielu turystów, w tym także z zagranicy.

Co jeszcze warto zobaczyć w Żytkiejmach?

Wieś kojarzona jest nie tylko z sękaczem, ale również przepiękną Puszczą Romincką. Poza tym znajdziemy tu wiele cennych zabytków takich jak:

• dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Michała z 1879 roku
• trzy wiadukty kolejowe na linii Gołdap - Żytkiejmy, z lat 1907, 1910 i 1927
• rezydencja myśliwska z lat 80. XIX wieku
• gajówka z końca XIX wieku
• cmentarze ewangelickie z XIX wieku
• cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej
• cmentarz ewangelicki z XIX wieku, rodzinny
• budynek dawnego dworca kolejowego z początku XX wieku
• karczma z przełomu XIX i XX wieku oraz inne przykłady budownictwa murowanego z tego okresu oraz z pierwszej ćwierci XX wieku (m.in. budynek remizy strażackiej)
• układ ruralistyczny Żytkiejm, połowa XVI wieku - początek XX wieku
• cokół po pomniku Bismarcka, który został usunięty w 1944 roku